Waarom er op sommige plekken op mijn website(s) geen plaatjes staan
Op sommige plekken op mijn website(s), zoals het archief van mijn nieuwsbrief, staan geen afbeeldingen. Waarom? Daarvoor moeten we even terug in de tijd.
€450
Op 1 februari 2021 kreeg ik een bericht van persbureau ANP. Of ik even €450 wilde dokken, want ik had een foto van ze gebruikt zonder daarvoor te betalen. Permission Machine (sinds 2022 Visual Rights Group), een Belgisch bedrijf, speurt voor het ANP automatisch het internet af. Als ze een afbeelding tegenkomen waar het ANP de rechten over heeft en ze denken dat de website niet betaald heeft voor het gebruik wordt er een rekening verstuurd.
De foto waarover ze mij schreven stond sinds begin 2020 op deze website, in een archief met oude edities van mijn nieuwsbrief: De Circulaire. Dat archief was ik begonnen zodat die oude edities goed terecht zouden komen in het webarchief van de Koninklijke Bibliotheek.
Op het moment dat ik dat archief begon wist ik al: dit kan gedoe opleveren. Ik weet dankzij mijn vrijwilligerswerk voor Wikipedia hoe ingewikkeld het auteursrecht in elkaar zit, en hoe makkelijk het is om het te overtreden. Daarom ben ik heel voorzichtig met beeld. Ik maak het zelf, gebruik foto’s die een Creative Commons-licentie hebben, overduidelijk promotioneel zijn of onder het citaatrecht vallen.
In het archief van mijn nieuwsbrief zitten meer dan 100 edities, met meer dan 1.000 plaatjes. Al die afbeeldingen ben ik vòòr ik het archief opende met de hand doorgegaan. Alles waarvan ik dacht: ik weet niet zeker of ik dit mag gebruiken haalde ik weg.
Ik had alle plaatjes gehad, dacht ik. Maar helaas, een foto uit 2017 van een man met een fiets tijdens de G20-rellen in Hamburg was er doorheen geslipt. Die foto had ik gebruikt bij een link naar een site die rare foto’s verzamelt. Die foto stond daar zonder bronvermelding en staat er nog steeds. Ik had dus maar moeten weten dat die foto van het ANP is. Als dat er bij had gestaan had ik die foto natuurlijk niet gebruikt.
Maar ja, dat deed ik dus wel. Helaas is mijn nieuwsbrief een persoonlijk project. Ik verdien er niks mee. Ik doe alles zelf. Ik heb geen advocaten in dienst die al mijn afbeeldingen nagaan en het me laten weten als er mogelijk een probleem is met een plaatje.
Als het ANP me had gevraagd om die foto te verwijderen had ik dat natuurlijk direct gedaan. Fotografen dienen betaald te worden voor hun werk. Dus ik had daar ook best een redelijk bedrag voor willen betalen. Maar €450 is niet redelijk. Ik ben het nagegaan in mijn statistieken: de pagina met die foto is in totaal vier keer bezocht. En al die vier bezoeken waren hoogstwaarschijnlijk van Permission Machine / ANP zelf. Het ANP wilde dus €450 voor het kijken naar hun eigen foto’s.
Auteursrecht
Belachelijk? Ja. Maar ook onwettelijk? Nee. Juridisch mag het ANP dit doen. Die foto is een reproductie. En of die foto op de voorpagina staat van De Telegraaf of op mijn website maakt voor de wet niet uit: het is inbreuk.
Ik ben lang niet de enige die zo’n boete heeft gehad. En als mensen er mee naar een rechter gaan zegt die rechter: jammer, maar het ANP heeft gelijk. Dit is gewoon, helaas, hoe auteursrecht werkt.
Juridisch klopt het misschien. Maar moreel niet. Het eerste wat ik dacht toen ik die mail zag was: laat maar hangen. Ik gooi al m’n websites offline en stop met mijn nieuwsbrief. Als Ãk, met al mijn voorzichtigheid en redelijk wat kennis van het auteursrecht, dit blijkbaar al niet goed kan doen, hoe moet de gemiddelde webmaster van de lokale tennisvereniging dit dan netjes doen?
Het antwoord laat zich raden: niet. De enige manier om geen boetes te krijgen is door je spullen op gereguleerde platforms te zetten zoals Facebook, YouTube en Twitter, die legers advocaten hebben die collectieve regelingen treffen. Of je moet álleen maar Creative Commons-afbeeldingen gebruiken (wat je creativiteit behoorlijk beperkt). Helemaal geen plaatjes gebruiken. Of gewoon geen website hebben.
Om een vriend te citeren die hetzelfde heeft meegemaakt: het internet was vroeger een stuk leuker.
Hoe is het afgelopen? Met behulp van een bevriend advocaat die me kosteloos hielp heb ik een verweer opgesteld. Uiteindelijk heb ik met veel overleg en heen-en-weer gemail de boete van €450 naar €270 kunnen krijgen. Lezers van mijn nieuwsbrief doneerden ruimhartig €347. Wat ik overhield heb ik verdubbeld en aan een goed doel gegeven.
Zonder plaatjes
Eind goed al goed dus? Niet echt. Om nog meer boetes te voorkomen haalde ik behalve het nieuwsbrief-archief nog veel meer pagina’s en sites offline. Sommige daarvan stonden al decennia online. Ik kan moeilijk al die duizenden pagina’s nagaan om te kijken of er, misschien, wellicht, ergens een plaatje staat waar ik gedoe mee kan krijgen. Ik heb wel wat beters te doen.
Het gevolg is dat die sites offline blijven. En dat is ontzettend jammer. Want het internet wordt juist interessant door al die bijzondere projecten die mensen er in de loop van de tijd opzetten én online blijven staan. Een website waar ik met een groep kunstenaars dagelijks een kunstwerk opzette? Offline. De site van mijn afstudeerfilm? Offline. Mijn fansite van een popgroep die ik bouwde toen ik 16 jaar was? Offline.
Nu snap je misschien waarom er op sommige plekken op mijn website geen plaatjes te zien zijn of dat sommige websites überhaupt niet meer online staan. Ik heb geen zin om wéér het risico te lopen op een boete. Tijd en moeite te besteden aan een verweer. Of mensen te vragen om donaties. Ik besteed liever mijn tijd aan het bouwen en bedenken van nieuwe dingen.
Protest
Ik wil niet doen alsof er niks gebeurd is. Vandaar dat ik sommige sites (zoals het Circulaire-archief) weer online heb gezet, maar zonder plaatjes. Als een protest tegen dit soort auteursrechttrollen. Én als protest tegen een wet die ‘onbedoelde inbreuk op kleine schaal’ en ‘grove auteursrechtschending’ als hetzelfde ziet.
Er is opvallend weinig aandacht voor deze gang van zaken. Terwijl er talloze voorbeelden zijn van mensen die hetzelfde overkwam. Ontwerpster Martine Bakx is een van de weinige mensen die dit onderwerp op haar eigen blog al jaren volgt en een petitie begon. Die kun je tekenen.
En voor de rest kun je niks. Behalve al je plaatjes van je site halen en hopen dat je er niet ergens toch per ongeluk eentje bent vergeten.
Hans
En gewoon foto’s die zelf gemaakt zijn? Dat moet toch kunnen, een database opzetten van mensen die graag fotograferen en deze rechtenvrij daarin zitten?
hay
Dag Hans. Ja, dat kan zeker, en die zijn er ook en gebruik ik regelmatig (bijvoorbeeld Wikimedia Commons en Unsplash). Helaas zit daar niet alles tussen dat je nodig hebt, of je moet er heel lang naar zoeken.
Anton
Zelfs plaatjes van rechtenvrije websites halen is niet meer safe want daar worden sinds kort “lokfoto’s” geplaats (echt waar). Ga maar eens bewijzen dat je ze daarvan hebt gehaald en niet op een website die (heel toevallig) van hun is… Misselijke praktijken, dus als ik er één nodig heb koop ik hem bij 123RF en bewaar uiteraard de transactie correspondentie of ik laat het door een freelance fotograaf voor een paar tientjes schieten, zit je altijd safe.
hay
@Anton: als je iets van een site als Wikimedia Commons haalt én voldoet aan de voorwaarden van de licentie (vaak vermelding van de fotograaf) zit je op zich behoorlijk safe. Maar dan ga je er inderdaad wel vanuit dat je die vermelding precies goed doet, anders ben je alsnog de sjaak. Dus inderdaad, een freelance fotograaf vragen, het zelf doen of kopen van stockfotosites zijn goede alternatieven.
Anne
Ik moet 670 euro betalen voor een thumbnail met afbeelding van mijn eigen hoofd die in 1998 op mijn website is geplaatst. Mijn website is chronologisch, dus het jaar 1998 was helemaal weggezakt in de archieven en ik wist niet dat de thumbnail daar nog stond (ik heb hem niet zelf geplaatst, dat deed iemand anders voor me). De bots van Permission Machine hebben hem gevonden. Ik heb hem twee en een half jaar terug van mijn website gehaald, maar dat volstaat niet voor Permission Machine.
Martine
Ik volgde de link naar de foto. Zocht vervolgens verder en kom die foto hier tegen: https://www.demorgen.be/nieuws/Voorpagina~q131ee56/ bij een verhaal over die man met die fiets, heel grappig. Minder grappig is de bronvermelding. Daar staat AFP/Getty Images. Lijkt erop alsof ANP niet de exclusieve rechten heeft om jou een claim op te leggen.